afganistan devlet başkanları listesi ne demek?

Bu madde, 1709'da ilk Afgan devleti olan Hotak İmparatorluğu'nun kuruluşundan bu yana Afganistan devlet başkanlarını listeler.

Tarihi

18. yüzyıldan önce bugünkü Afganistan toprakları bölünmüş durumdaydı ve büyük kısmı Delhi Sultanlığı tarafından yönetiliyordu. Batıdaki Herat bölgesi İran'daki Safevî Devleti'nin, kuzeydeki Mezar-ı Şerif bölgesi ise Buhara Hanlığı'nın yönetimindeydi. Güneydeki Kandahar bölgesi ise Safevilerle Babür İmparatorluğu (Hint-Türk İmparatorluğu) arasında el değiştiriyordu. İki tarafın baskısı altında yaşayan Afganların (Peştunlar) bağımsızlık girişimleri bastırıldı.

18. yüzyıl başında Babür İmparatorluğu'nun gerilemesi ve Safevilerin zayıflaması, kaynaşan Afgan aşiretlerinin yeniden özgürlüklerine kavuşmalarını ve modern Afganistan'ın kurulmasını sağladı. Bunun ilk belirtisi Gılzey aşiretinin reisi Mir Veys Hotak'ın 1709'da ayaklanarak, bağımsızlığını ilan etmesi ve Hotak İmparatorluğu'nu kurması oldu.¹²³ Ama Gılzeylere karşı ulusal bir hareket başlatan İran hükümdarı Nadir Şah, 1738'de Kandehar ve Kabil'i ele geçirdi.

Nadir Şah, 1747'de öldürülünce, subaylarından Ahmed Han (Abdali aşiretinden), kendisini Kandehar'da kral ilan etti ve Dürrani Hanedanı'nı kurdu.⁴⁵ Dürrani Hanedanı'ndan gelen Timur Şah'ın ölümünden (1793) sonra oğulları ve onlara bağlı aşiret resileri taht için birbirleriyle çatıştılar.

1818'de etkinlik gösteren Dost Muhammed Han, Kabil'de emir olarak tanındı (1839) ve Barakzay hanedanını kurdu. 1926'da Emanullah Han önderliğinde Afganistan Emirliği, Afganistan Krallığı adını aldı.

1973'te, son kral Muhammed Zahir Şah, kuzeni Muhammed Davud Han tarafından muhalefetin de desteklediği bir askerî darbeyle devirdi. Barakzay hanedanının bir parçası olmasına rağmen, Davud Han gelenekten ayrıldı ve kendini Şah ilan etmedi, bunun yerine monarşiyi kaldırdı ve Afganistan Cumhuriyeti'ni kurdu, kendisi de cumhurbaşkanı oldu.⁶⁷ Cumhuriyet, 1978'deki Sevr Devrimi'ne kadar sürdü.⁸

1978'den beri Afganistan, sürekli bir iç çatışma ve dış müdahalelere sahne durumundadır.

Eski cumhurbaşkanı Hamid Karzai, 7 Aralık 2004'te Afganistan'ın demokratik olarak seçilen ilk devlet başkanı oldu. Halefi Eşref Gani 29 Eylül 2014'ten, Taliban'ın 2021 saldırısı sebebiyle 15 Ağustos 2021'de Kabil'in düşmesi üzerine sürgüne gidişine kadar iktidardaydı.⁹

Taliban, 19 Ağustos 2021'de İslam Emirliği'ni resmen restore etti ve liderleri Hibetullah Ahundzade yeni devlet başkanı oldu.¹⁰

Devlet başkanlarının listesi

(İtalik olarak yazılan tarihler görevin fiilen devam ettiğini göstermektedir)

Hükümdarlar

Hotak İmparatorluğu (1709-1738)

İsim	Tahta geçişi	Tahttan inişi	Hanedan	Not(lar)
Mir Veys Hotak ****	1709	1715	Hotak	Hotak Hanedanı'nın kurucusu
Abdülaziz Hotak ****	1715	1717	Hotak	Mir Veys Hotak'ın kardeşi. Kısa hükümdarlık süresi yeğeni tarafından sona erdirildi.
Mahmud Hotak ****	1717	22 Nisan 1725	Hotak	Mir Veys Hotak'ın oğlu
Eşref Hotak ****	22 Nisan 1725	1730	Hotak	Mir Veys Hotak'ın yeğeni
Hüseyin Hotak ****	1730	24 Mart 1738	Hotak	Mir Veys Hotak'ın oğlu. Kandehar Kuşatması sonrası Nadir Şah tarafından tahttan indirildi.

Dürrani İmparatorluğu (1747-1842)

<table> <colgroup> <col style="width: 15%" /> <col style="width: 15%" /> <col style="width: 10%" /> <col style="width: 10%" /> <col style="width: 25%" /> <col style="width: 25%" /> </colgroup> <thead> <tr class="header"> <th>İsim </th> <th>Portre</th> <th>Tahta geçişi</th> <th>Tahttan inişi</th> <th>Hanedan</th> <th>Not(lar)</th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><a href="Ahmed_Şah_Dürrani" title="wikilink">Ahmed Şah Dürrani</a> </td> <td></td> <td>1747</td> <td>16 Ekim 1772</td> <td><a href="Dürrani_Hanedanı" title="wikilink">Dürrani</a></td> <td><a href="Dürrani_Hanedanı" title="wikilink">Dürrani Hanedanı</a> ve <a href="Dürrânîler" title="wikilink">Dürrani İmparatorluğu</a>'nun kurucusu. Modern Afganistan'ın kurucusu olarak kabul edilir</td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Timur_Şah_Dürrani" title="wikilink">Timur Şah Dürrani</a> </td> <td></td> <td>16 Ekim 1772</td> <td>18 Mayıs 1793</td> <td><a href="Dürrani_Hanedanı" title="wikilink">Dürrani</a></td> <td>Ahmed Şah Dürrani'nin oğlu</td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Zaman_Şah_Dürrani" title="wikilink">Zaman Şah Dürrani</a> </td> <td></td> <td>18 Mayıs 1793</td> <td>25 Temmuz 1801 </td> <td><a href="Dürrani_Hanedanı" title="wikilink">Dürrani</a></td> <td>Timur Şah Dürrani'nin oğlu</td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Mahmud_Şah_Dürrani" title="wikilink">Mahmud Şah Dürrani</a> </td> <td></td> <td>25 Temmuz 1801</td> <td>13 Temmuz 1803 </td> <td><a href="Dürrani_Hanedanı" title="wikilink">Dürrani</a></td> <td>Timur Şah Dürrani'nin oğlu</td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Şüca_Şah_Dürrani" title="wikilink">Şüca Şah Dürrani</a> </td> <td></td> <td>13 Temmuz 1803</td> <td>3 Mayıs 1809 </td> <td><a href="Dürrani_Hanedanı" title="wikilink">Dürrani</a></td> <td>Timur Şah Dürrani'nin oğlu</td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Mahmud_Şah_Dürrani" title="wikilink">Mahmud Şah Dürrani</a> </td> <td></td> <td>3 Mayıs 1809</td> <td>1818 </td> <td><a href="Dürrani_Hanedanı" title="wikilink">Dürrani</a></td> <td>Timur Şah Dürrani'nin oğlu</td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Ali_Şah_Dürrani" title="wikilink">Ali Şah Dürrani</a> </td> <td></td> <td>1818</td> <td>1819 </td> <td><a href="Dürrani_Hanedanı" title="wikilink">Dürrani</a></td> <td>Timur Şah Dürrani'nin oğlu</td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Eyüp_Şah_Dürrani" title="wikilink">Eyüp Şah Dürrani</a> </td> <td></td> <td>1819</td> <td>1823 </td> <td><a href="Dürrani_Hanedanı" title="wikilink">Dürrani</a></td> <td>Timur Şah Dürrani'nin oğlu</td> </tr> </tbody> </table>

Afganistan Emirliği (1823-1926)

İsim	Tahta geçişi	Tahttan inişi	Hanedan	Not(lar)
Sultan Muhammed Han ****	1823	1826	Barakzay	Serdar Payendah Han'ın oğlu
Dost Muhammed Han ** **	Yaz 1826	6 Ağustos 1839	Barakzay	Serdar Payendah Han'ın oğlu
Şüca Şah Dürrani ** **	7 Ağustos 1839	5 Nisan 1942	Dürrani	Timur Şah Dürrani'nin oğlu. Şüca Şah, 1842'de Kabil'den geri çekilmenin ardından öldürüldü.
Ekber Han ****	Mayıs 1842	1843	Barakzay	Dost Muhammed Han'ın oğlu
Dost Muhammed Han ** **	1843	9 Haziran 1863	Barakzay	Serdar Payendah Han'ın oğlu
Şir Ali Han ** **	9 Haziran 1863	Mayıs 1866	Barakzay	Dost Muhammed Han'ın oğlu
Muhammed Afzal Han ****	Mayıs 1866	7 Ekim 1867	Barakzay	Dost Muhammed Han'ın oğlu
Muhammed Azam Han ****	7 Ekim 1867	21 Ağustos 1868	Barakzay	Dost Muhammed Han'ın oğlu
Şir Ali Han ** **	9 Eylül 1868	21 Şubat 1879	Barakzay	Dost Muhammed Han'ın oğlu
Muhammed Yakup Han ****	21 Şubat 1879	12 Ekim 1879	Barakzay	Şir Ali Han'ın oğlu
Eyüb Han ****	12 Ekim 1879	31 Mayıs 1880	Barakzay	Şir Ali Han'ın oğlu
Abdurrahman Han ****	31 Mayıs 1880	1 Ekim 1901	Barakzay	Muhammed Afzal Han'ın oğlu
Habibullah Han ****	1 Ekim 1901	20 Şubat 1919	Barakzay	Abdurrahman Han'ın oğlu
Nasrullah Han ****	20 Şubat 1919	28 Şubat 1919	Barakzay	Abdurrahman Han'ın oğlu
Emanullah Han ****	28 Şubat 1919	9 Haziran 1926	Barakzay	Habibullah Han'ın oğlu

Afganistan Krallığı (1926-1929)

İsim	Portre	Tahta geçişi	Tahttan inişi	Hanedan	Not(lar)
Emanullah Han ****		9 Haziran 1926	14 Ocak 1929	Barakzay	Habibullah Han'ın oğlu
İnayetullah Han ****		14 Ocak 1929	17 Ocak 1929	Barakzay	Habibullah Han'ın oğlu

Sakkavist Emirliği ve 1928-1929 İç Savaşı

İsim	Tahta geçişi	Tahttan inişi	Hanedan	Not(lar)
Habibullah Kalakani ****	17 Ocak 1929	13 Ekim 1929	Hanedanı yok	Kral ve emir olarak taç giydi. 1928-29 iç savaşı sırasında tahta çıktı.¹¹ Görevden alındı ve idam edildi.¹²
Ali Ahmed Han ****	17 Ocak 1929	9 Şubat 1929	Hanedanı yok	Kral olarak taç giydi. 1928-29 iç savaşı sırasında Kalakani'ye karşı ayaklandı. Yakalanıp idam edildi.
Emanullah Han ****	Mart 1929	23 Mayıs 1929	Barakzay	Habibullah Han'ın oğlu
Eski kral. 1928-29 iç savaşı sırasında tahta çıkmak için Afganistan'a döndü. Sonunda Britanya Hindistanı'na geri çekildi.¹³ Ayrıca bkz. Emanullah sadakati

Afganistan Krallığı (restore edildi; 1929-1973)

İsim	Portre	Tahta geçişi	Tahttan inişi	Hanedan	Not(lar)
Muhammed Nadir Şah ****		15 Ekim 1929¹⁴	8 Kasım 1933	Barakzay	Dost Muhammed Han'ın büyük yeğeni
Muhammed Zahir Şah ****		8 Kasım 1933	17 Temmuz 1973¹⁵	Barakzay	Muhammed Nadir Şah'ın oğlu

Yerel hükümdarlar

Bazı yöneticiler, tahtta hak iddia etmek için Afganistan'daki iç çatışmalardan yararlanmaya çalıştılar. Ancak, yönetimleri yalnızca belirli alanlarla sınırlı kaldı.

İsim	Tahta geçişi	Tahttan inişi	Hanedan	Not(lar)
Cehandad Han ****	Mayıs 1912	Mayıs 1912	Hanedanı yok	Emir olarak taç giydi. 1912 isyanı sırasında sadece Host'ta hüküm sürdü.
Abdül Kerim ****	Temmuz 1924	30 Ocak 1925	Barakzay	Muhammed Yakup Han'ın oğlu.
Emir olarak taç giydi. 1924-1925 isyanı sırasında Güney İli'nde hüküm sürdü.
Salemay ****	1944	1946	Hanedanı yok	Kral olarak taç giydi. 1944-47 aşiret isyanları sırasında Doğu İli'nde hüküm sürdü.

Hükümdar olmayanlar

<table> <thead> <tr class="header"> <th>İsim</th> <th>Portre</th> <th>Doğum–Ölüm</th> <th>Görev Başlangıcı</th> <th>Görev Bitişi</th> <th>Görev Süresi</th> <th>Siyasi Parti</th> <th>Not(lar)</th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><a href="Afganistan_Cumhuriyeti" title="wikilink">Afganistan Cumhuriyeti</a> (1973-1978)</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Muhammed_Davud_Han" title="wikilink">Muhammed Davud Han</a></td> <td></td> <td>1909-1978</td> <td>17 Temmuz 1973</td> <td>28 Nisan 1978</td> <td>4 yıl, 285 gün</td> <td><a href="Bağımsız_siyasetçi" title="wikilink">Bağımsız</a> (1976'ya kadar)</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Afganistan_Ulusal_Devrimci_Partisi" title="wikilink">Ulusal Devrimci Parti</a></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Afganistan_Demokratik_Cumhuriyeti" title="wikilink">Afganistan Demokratik Cumhuriyeti</a> (1978-1992)</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Albay" title="wikilink">Albay</a> <a href="Abdül_Kadir_(Afgan_komünist)" title="wikilink">Abdül Kadir</a></td> <td></td> <td>1944-2014</td> <td>28 Nisan 1978</td> <td>30 Nisan 1978</td> <td>2 gün</td> <td><a href="Afganistan_Demokratik_Halk_Partisi" title="wikilink">Demokratik Halk Partisi</a> (<a href="Halk_(siyasi_parti)" title="wikilink">Halk</a> grubu)</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Nur_Muhammed_Tereki" title="wikilink">Nur Muhammed Tereki</a></td> <td></td> <td>1917-1979</td> <td>30 Nisan 1978</td> <td>14 Eylül 1979<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref">1</a></td> <td>1 yıl, 137 gün</td> <td><a href="Afganistan_Demokratik_Halk_Partisi" title="wikilink">Demokratik Halk Partisi</a> (<a href="Halk_(siyasi_parti)" title="wikilink">Halk</a> grubu)</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Hafızullah_Emin" title="wikilink">Hafizullah Emin</a></td> <td></td> <td>1929-1979</td> <td>14 Eylül 1979</td> <td>27 Aralık 1979</td> <td>104 gün</td> <td><a href="Afganistan_Demokratik_Halk_Partisi" title="wikilink">Demokratik Halk Partisi</a> (<a href="Halk_(siyasi_parti)" title="wikilink">Halk</a> grubu)</td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Babrak_Karmal" title="wikilink">Babrak Karmal</a></td> <td></td> <td>1929-1996</td> <td>27 Aralık 1979</td> <td>24 Kasım 1986</td> <td>6 yıl, 332 gün</td> <td><a href="Afganistan_Demokratik_Halk_Partisi" title="wikilink">Demokratik Halk Partisi</a> (<a href="Perçem" title="wikilink">Perçem</a> grubu)</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Hacı_Muhammed_Çamkani" title="wikilink">Hacı Muhammed Çamkani</a></td> <td></td> <td>1947-2012</td> <td>24 Kasım 1986</td> <td>30 Eylül 1987</td> <td>310 gün</td> <td><a href="Bağımsız_siyasetçi" title="wikilink">Bağımsız</a></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Muhammed_Necibullah" title="wikilink">Muhammed Necibullah</a></td> <td></td> <td>1947-1996</td> <td>30 Eylül 1987</td> <td>16 Nisan 1992</td> <td>4 yıl, 199 gün</td> <td><a href="Afganistan_Demokratik_Halk_Partisi" title="wikilink">Demokratik Halk Partisi</a> (<a href="Perçem" title="wikilink">Perçem</a> grubu) (1990'a kadar)</td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Vatan_Partisi_(Afganistan)" title="wikilink">Vatan Partisi</a></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Abdülrahim_Hatif" title="wikilink">Abdülrahim Hatif</a></td> <td></td> <td>1926-2013</td> <td>16 Nisan 1992</td> <td>28 Nisan 1992</td> <td>12 gün</td> <td><a href="Vatan_Partisi_(Afganistan)" title="wikilink">Vatan Partisi</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Afganistan_İslam_Devleti" title="wikilink">Afganistan İslam Devleti</a> (1992-1996)</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Sibgatullah_Müceddidi" title="wikilink">Sibgatullah Müceddidi</a></td> <td></td> <td>1926-2019</td> <td>28 Nisan 1992</td> <td>28 Haziran 1992</td> <td>61 gün</td> <td>Afganistan Ulusal Kurtuluş Cephesi</td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Burhaneddin_Rabbani" title="wikilink">Burhaneddin Rabbani</a></td> <td></td> <td>1940-2011</td> <td>28 Haziran 1992</td> <td>27 Eylül 1996</td> <td>4 yıl, 91 gün</td> <td><a href="Cemiyet-i_İslami" title="wikilink">Cemiyet-i İslami</a></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Afganistan_İslam_Emirliği_(1996-2001)" title="wikilink">Afganistan İslam Emirliği</a> (1996-2001)</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Molla" title="wikilink">Molla</a> <a href="Muhammed_Ömer" title="wikilink">Muhammed Ömer</a></td> <td></td> <td>1966-2013</td> <td>27 Eylül 1996</td> <td>23 Kasım 2001</td> <td>5 yıl, 47 gün</td> <td><a href="Taliban" title="wikilink">Taliban</a></td> </tr> <tr class="even"> <td>Afganistan İslam Devleti (2001-2002)</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Burhaneddin_Rabbani" title="wikilink">Burhaneddin Rabbani</a></td> <td></td> <td>1940-2011</td> <td>13 Kasım 2001</td> <td>22 Aralık 2001</td> <td>39 gün</td> <td><a href="Cemiyet-i_İslami" title="wikilink">Cemiyet-i İslami</a></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Hamid_Karzai" title="wikilink">Hamid Karzai</a></td> <td></td> <td>1957-</td> <td>22 Aralık 2001</td> <td>13 Temmuz 2002</td> <td>203 gün</td> <td><a href="Bağımsız_siyasetçi" title="wikilink">Bağımsız</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Afganistan_Geçiş_Yönetimi" title="wikilink">Afganistan Geçiş Yönetimi</a> (2002-2004)</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Hamid_Karzai" title="wikilink">Hamid Karzai</a></td> <td></td> <td>1957-</td> <td>13 Temmuz 2002</td> <td>7 Aralık 2004</td> <td>2 yıl, 147 gün</td> <td><a href="Bağımsız_siyasetçi" title="wikilink">Bağımsız</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td><a href="Afganistan_İslam_Cumhuriyeti" title="wikilink">Afganistan İslam Cumhuriyeti</a> (2004-2021)</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><a href="Hamid_Karzai" title="wikilink">Hamid Karzai</a></td> <td></td> <td>1957-</td> <td>7 Aralık 2004</td> <td>29 Eylül 2014</td> <td>9 yıl, 296 gün</td> <td><a href="Bağımsız_siyasetçi" title="wikilink">Bağımsız</a></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Eşref_Gani" title="wikilink">Eşref Gani</a></td> <td></td> <td>1949-</td> <td>29 Eylül 2014</td> <td>15 Ağustos 2021</td> <td>6 yıl, 320 gün</td> <td><a href="Bağımsız_siyasetçi" title="wikilink">Bağımsız</a></td> </tr> <tr class="even"> <td><a href="Afganistan_İslam_Emirliği" title="wikilink">Afganistan İslam Emirliği</a> (2021-günümüz)</td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><a href="Molla" title="wikilink">Molla</a> <a href="Mevlevî_(unvan)" title="wikilink">Mevlevî</a> <a href="Hibetullah_Ahundzade" title="wikilink">Hibetullah Ahundzade</a></td> <td></td> <td>-</td> <td>15 Ağustos 2021</td> <td>Günümüz</td> <td></td> <td><a href="Taliban" title="wikilink">Taliban</a></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"><a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> </ol> </section>